Wprowadzenie

Niemiecki system zabezpieczenia społecznego ustawowo składa się z pięciu działów: ubezpieczenie zdrowotne, ubezpieczenie na wypadek utraty samodzielności, ubezpieczenie emerytalno-rentowe, ubezpieczenie od wypadków i ubezpieczenie od utraty pracy. Rozdział niniejszy zawiera wyjaśnienie – w odniesieniu do każdej z grup – kto jest ubezpieczycielem, a kto ubezpieczonym, a także procedury członkostwa i procedury składkowe. Przewodnik ten nie obejmuje ubezpieczeń społecznych rolników, ubezpieczeń rzemieślników i ubezpieczeń społecznych artystów i dziennikarzy.

Wszystkie informacje na ten temat uzyskać można we właściwych instytucjach ubezpieczeniowych. Stworzono organy łącznikowe odpowiedzialne za relacje z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej w sektorze zabezpieczenia społecznego. W przypadku problemów lub pytań dotyczących zabezpieczenia społecznego w Niemczech lub w jednym czy kilku państwach członkowskich UE, należy zwrócić się do kompetentnego organu łącznikowego.

Wszyscy pracownicy najemni za wyjątkiem kilku zawodów (np. urzędników służby cywilnej, sędziów i wojskowych) podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu. Z kolei osoby wykonujące pracę marginalną przynoszącą wynagrodzenie nieprzekraczające 400 EUR miesięcznie oraz pracownicy krótkoterminowi, zatrudnieni przez mniej niż 50 dni w roku kalendarzowym, są zwolnieni z obowiązku ubezpieczenia.

Ubezpieczenie od utraty pracy może być zasadniczo dobrowolnie przedłużone na podstawie wniosku skierowanego do federalnej agencji zatrudnienia. Konieczne jest jednak, by zainteresowany, podczas 24 miesięcy poprzedzających rozpoczęcie działalności na własny rachunek, był przez 12 miesięcy poddany obowiązkowi ubezpieczenia lub otrzymywał świadczenie z tytułu bezrobocia. W celu uzyskania informacji lub porady należy się zgłosić do lokalnej agencji zatrudnienia.

Poza wymienionymi wyżej grupami zabezpieczenia społecznego, istnieje również państwowa pomoc społeczna, podstawowe świadczenia dla osób poszukujących pracy, osób starszych i w przypadku ograniczonej możliwości podejmowania działalności zarobkowej oraz różne zasiłki rodzinne i mieszkaniowe.

Członkostwo

Z chwilą rozpoczęcia pracy zarobkowej pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia wszelkich niezbędnych formalności związanych z członkostwem w systemie zabezpieczenia społecznego. Pracownik zostanie najpierw zarejestrowany w kasie chorych (Krankenkasse), która powiadomi komórki ubezpieczeń na wypadek utraty samodzielności, ubezpieczeń emerytalnych i ubezpieczeń na wypadek utraty pracy. Pracownikowi zostanie nadany następnie numer ubezpieczenia społecznego (Versicherungsnummer), pod którym instytucja odpowiedzialna za ubezpieczenie emerytalne rejestrować będzie okresy ubezpieczeniowe i zarobki podlegające składkom.

Przy pierwszym zatrudnieniu pracownik otrzyma od instytucji ubezpieczenia emerytalnego zaświadczenie o ubezpieczeniu społecznym (SV-Ausweis). Zaświadczenie to zawiera nazwisko, nazwisko rodowe, imię i numer ubezpieczenia społecznego. Dla niektórych zawodów (na przykład w budownictwie), dokumenty tożsamości (paszport, dowód tożsamości) powinny być udostępnione do wglądu w godzinach pracy. Odpowiednich informacji udziela pracodawca.

Każdy, komu przyznano nowy numer ubezpieczeniowy, otrzymuje od razu informację wskazującą, która instytucja ubezpieczenia emerytalnego jest dla niego właściwa. Osoby pracujące na własny rachunek same muszą się zapisać do właściwej kasy chorych.